آیا تا به حال شده است که نتوانید به خوبی تفکر و تمرکز کنید یا تصورات ذهنی شما به صورت کامل واضح نباشد؟ اگر شما به‌طور مداوم احساس خستگی، حواس‌پرتی و تغییر خلق‌وخوی دارید ممکن است دچار عارضه مغز مه آلود یا خستگی مغز شده باشید.

بیماری مغز مه آلود چیست؟

با بالا رفتن سن، انسان ممکن است شروع به ضعیف شدن کرده و خطای لحظه‌ای ناشی از تفکر گیج‌کننده ممکن است شایع‌تر شود. این یک روند طبیعی است اما در برخی موارد، ممکن است ناشی از عارضه‌ای تحت عنوان مغز مه آلود باشد.

مغز مه آلود که به آن خستگی مغز یا مه مغز نیز گفته می‌شود، عارضه‌ای است که منجر به احساس فراموشی، عدم تمرکز و وضوح ذهنی در فرد می‌شود.

پیشگیری از بیماری مغز مه آلود

برای پیشگیری از بیماری مغز مه آلود و انجام اقدامات بهداشتی مناسب به منظور حفظ سلامت مغز، لازم است درک درستی از دلایل رایج خستگی مغز داشت. گاهی اوقات درمان مغز مه‌آلود از طریق اصلاح کردن کمبودهای تغذیه‌ای، تغییر داروها یا بهبود کیفیت خواب ممکن می‌شود.

مه مغزی می‌تواند همراه با سردرگمی ذهنی خفیف تا شدید باشد و معمولا بدون هیچ هشداری واقع شود. وقتی این اتفاق می‌افتد، شخص عدم تمرکز، ضعف یادآوری ذهنی و کاهش هوش ذهنی را تجربه می‌کند.

چه چیزی برای خستگی مغز خوب است؟

اگر علت خستگی مغز درمان نشوند، این وضعیت می‌تواند تا جایی ادامه پیدا کند که به صورت منفی زندگی شخصی و حرفه‌ای فرد را تحت تأثیر قرار دهد.

اگر به طور مداوم با عدم وضوح تفکر مواجه هستید و این وضعیت به جای بهبود در حال بدتر شدن است، حتما با یک پزشک مغز و اعصاب صحبت کنید.

مغز مه آلود ممکن است یه عارضه ناامیدکننده باشد، اما بهبود آن امکان‌پذیر می‌باشد. زمانی که علت ایجاد کننده آن رفع شد، عملکرد ذهن شما نیز بهتر می‌شود.

یکی از اقدامات مفیدی که در جهت پیشگری خستگی مغز می‌توان انجام داد، تقویت مغز است. عملکرد مغز انسان در طول دوره جوانی به اوج خود می‌رسد و به‌تدریج با افزایش سن کاهش پیدا می‌کند. سبک زندگی مدرن نیز نقش بسیار مهمی در کاهش توانایی‌های شناختی دارد.

برای پیدا کردن راه ‌های تقویت مغز باید چندین فاکتور مخرب مانند رژیم غذایی ضعیف، قرار گرفتن در معرض سموم، استرس، کمبود خواب و سایر فاکتورهای نادیده گرفته‌شده را مدنظر داشت.

آیا می‌دانید علت خستگی مغز چیست؟

مه و خستگی مغز می‌تواند به وسیله دسته‌ای از عوامل ایجاد شود. در تمامی موارد، بررسی ریشه‌ای آنچه که باعث مه مغزی شده است، کلید غلبه بر این وضعیت ناتوان‌کننده می‌باشد.

علت خستگی مغز یا مغز مه آلود

دلایل مغز مه آلود عبارتند از:

• کمبود خواب
• بارداری
• مولتیپل اسکلروزیس یا ام اس
• سندورم خستگی مزمن (CFS)
• لوپوس
• استرس
• افسردگی
• یائسگی
• دیابت
• نقص‌های تغذیه‌ای
• درمان سرطان
• عوارض جانبی داروها

کمبود خواب و خستگی مغز

مغز برای بازیابی خود، به خواب نیازمند است. بنابراین اگر خواب فرد به صورت مرتب قطع شود یا زمانی که فرد از اختلال خواب رنج می‌برد، احتمال تجربه مغز مه آلود در هنگام صبح و به محض بیدار شدن، افزایش می‌یابد.

برای برخی افراد، یک فنجان قهوه‌ برای بازگرداندن وضوح مغز کافی می‌باشد، اما برای برخی دیگر که به صورت جدی از خواب محروم هستند، این نوع مه مغزی می‌تواند تا مدتی باقی بماند و منجر به کند شدن مغز گردد.

کمبود خواب و بیماری مه مغزی

نقش بارداری در عارضه مغز مه آلود

برخی خانم‌ها، یادآوری مسائل در طول بارداری را دشوار می‌یابند. حمل یک جنین، می‌تواند سیستم بدن را از راه‌های زیادی تغییر دهد و مواد شیمیایی آزاد شده برای محافظت و تغذیه کودک، ممکن است باعث بروز مشکلاتی در حافظه خانم باردار شود.

بیماری مولتیپل اسکلروزیس یا ام اس

بیماری ام اس سیستم عصبی مرکزی فرد را تحت تأثیر قرار داده و می‌تواند در چگونگی فرمان مغز بر بدن شخص تغییر ایجاد کند. تقریباً نیمی از افرادی که از بیماری ام اس رنج می‌برند، دارای مشکلاتی در حافظه، توجه، برنامه‌ریزی یا زبان هستند که این امر احتمال ابتلا به خستگی زودرس مغز را تشدید می‌کند.

تمرین‌های یادگیری و حافظه می‌توانند به بهبود این وضع کمک کرده و یک درمان‌گر می‌تواند برای کنترل وظایفی که با آنها مشکل دارد، روش‌های جدیدی را به شخص پیشنهاد کند.

سندورم خستگی مزمن (CFS)

در این بیماری، بدن و ذهن فرد برای مدت طولانی خسته می‌شود. او ممکن است احساس سردرگمی و فراموشی کرده و قادر به تمرکز نباشد. هیچ درمان شناخته شده‌ای برای سندروم خستگی مزمن وجود ندارد اما دارو، ورزش کردن و صحبت درمانی، ممکن است کمک‌کننده باشند.

ارتباط لوپوس با خستگی مغز

بیماری لوپوس در طولانی مدت باعث می‌شود که سیستم ایمنی فرد به بدن او حمله کند و علائم آن در موارد مختلف، متفاوت است. تقریبا نیمی از افراد مبتلا به لوپوس دارای مشکلاتی در حافظه و تمرکز بوده و پریشانی و سردرگمی را تجربه می‌کنند.

هیچ درمانی برای آن وجود ندارد، اما داروها و صحبت با درمان‌گر، می‌توانند در مدیریت وضعیت کمک کنند.

نقش استرس در ابتلا به مغز مه آلود

استرس بسیار قدرتمند بوده و می‌تواند به صورت منفی و از راه‌های گوناگون، مانند ایجاد خستگی مغزی و عدم تمرکز بر بدن تاثیر بگذارد. در حالی که بروز خستگی مغزی در دوره‌های استرس شدید مانند از دست رفتن یک عزیز، شایع است، استرس‌های نرمال روزانه نمی‌توانند موجب آن شوند.

اگر شخصی خستگی مغزی را به دلیل استرس‌های طبیعی روزانه تجربه کرد، علت احتمالا چیز دیگری می‌باشد.

رابطه بین افسردگی و خستگی مغزی

در زمان بروز مشکلات، شخص ممکن است به خوبی چیزها را به یاد نیاورد و یا به خوبی قادر به فکر کردن نباشد. دشوار است که بدانیم این وضعیت به کمبود انرژی و تحرک ناشی از افسردگی مرتبط است یا افسردگی طوری بر مغز شخص تاثیر گذاشته است که باعث خستگی و مه مغز آن شده است.

درمان افسردگی که شامل دارو درمانی و صحبت درمانی می‌باشد، باعث بازیابی مغز از خستگی یا به عبارتی رفع خستگی مغز می‌شود.

بروز بیماری مه مغز پس از یائسگی

زمانی که یک خانم به دوره یائسگی وارد می‌شود، گاهی مه مغزی را به دلیل نوسانات هورمونی تجربه می‌کند. زمانی که هورمون‌ها دوباره منظم شدند، علائم خستگی مغزی ناپدید می‌گردند.

اختلال مغز مه آلود در اثر دیابت

از آنجا که گلوکز یک منبع انرژی خوب برای مغز است، نوسانات سطح گلوکز در خون می‎‌تواند باعث بروز علائم خستگی مغزی کوتاه مدت شود. به همین دلیل، افراد مبتلا به دیابت در خطر ابتلا به مغز مه آلود می‌باشند.

خستگی مغز ناشی از نقص‌های تغذیه‌ای

عملکرد قوی مغز وابسته به تامین صحیح منیزیم، ویتامین B12 و آمینواسیدها در بدن است. زمانی که این مواد کم باشند یا بدن آب خود را از دست بدهد، اختلال خستگی مغزی ممکن است بروز کند.

تغذیه و بیماری مغز مه آلود

ابتلا به اختلال خستگی مغز در دوره درمان سرطان

افراد مبتلا به سرطان در دوره شیمی درمانی از داروهای قوی‌ای استفاده می‌کنند که می‌تواند به وضعیتی منجر شود که گاهی اوقات به نام مغز شیمیایی خوانده می‌شود.

بیمار ممکن است در به یادآوری جزئیات مانند نام‌ها و تاریخ‌ها مشکل پیدا کند، در انجام کارهای چند وظیفه‌ای به معضل خورده و زمان طولانی‌تری را برای تمام کردن کارها صرف کند که این موارد جزو علائم مغز مه آلود به شمار می‌روند.

معمولا این مشکل، نسبتا سریع رفع می‌شود، اما برخی افراد ممکن است برای مدت طولانی پس از درمان خود، با آن مواجه باشند.

خستگی مغز در دوره درمان سرطان

عارضه خستگی مغز ناشی از عوارض جانبی داروها

داروهای خاصی مانند آنها که برای فشار خون بالا، کاهش درد و تسکین آلرژی استفاده می‌شوند، به علت داشتن عوارض جانبی، می‌توانند باعث بروز مشکلات ذهنی و عدم تمرکز در فرد شوند. این اتفاق می‌تواند برای در اثر استفاده از هر نوع دارو، چه با نسخه و چه بدون نسخه، رخ بدهد.

تشخیص مه مغزی

انجام یک آزمایش به تنهایی نمی‌تواند در تشخیص اختلال مه مغزی کمک کند. مه مغزی ممکن است نشانه‌ای از یک مسئله زیربنایی باشد. بنابراین پزشک در ابتدا معاینات فیزیکی انجام می‌دهد و از بیمار درباره موارد زیر سوال می‌پرسد:

• سلامت ذهنی
• رژیم غذایی
• سطح فعالیت فیزیکی
• داروها و مواد معدنی حال حاضر

بیمار باید به پزشک اجازه دهد تا درباره دیگر علائم احتمالی او بداند. برای مثال، فردی که دارای کم کاری تیروئید است ممکن است مغز مه آلود را همراه با ریزش مو، خشکی پوست، افزایش وزن یا ناخن‌های شکننده تجربه کند.

آزمایش خون، می‌تواند به پزشک در تشخیص علت مه مغزی کمک کند. از طریق آزمایش خون می‌توان موارد زیر را بررسی کرد:

• سطوح غیرطبیعی گلوکز
• عملکرد ضعیف کبد، کلیه و تیروئید
• نقص‌های تغذیه‌ای
• عفونت‌ها
• بیماری‌های التهابی

بر اساس نتایج، پزشک تصمیم می‌گیرد که آیا معاینات بیشتر نیاز است یا خیر.

دیگر ابزارهای تشخیص خستگی مغز می‌تواند شامل آزمایش‌های عکس‌برداری برای مشاهده داخل بدن باشد. برای تشخیص مغز مه آلود می‌توان از عکس برداری اشعه‌ی ایکس، ام آر آی و سی تی اسکن استفاده کرد.

پزشک همچنین ممکن است یک آزمایش آلرژی یا مطالعه بر روی خواب فرد را برای بررسی اختلال خواب در فرد درخواست کند.

کنترل و درمان خستگی مغز

خستگی مغز غالبا یک وضعیت قابل کنترل است، در صورتی که فرد قادر باشد که علت ایجادکننده آن را مشخص کند. برخی از کارهایی که می‌تواند به کاهش دوره‌های خستگی مغز کمک کنند، شامل موارد زیر می‌باشند:

• خواب کافی
• نکشیدن سیگار
• رژیم غذلیی سالم
• کاهش استرس

خواب کافی داشته باشید

هشت ساعت خواب مداوم، برای سلامت مغز ضروری است. برای کاهش خستگی مغزی در طول روز، تلاش کنید که کیفیت خواب خود را بالا ببرید.

پیشگیری از مغز مه آلود با خواب کافی

سیگار کشیدن را متوقف کنید

مصرف دخانیات به طور چشم‌گیری، تولید رادیکال‌های آزاد در بدن را افزایش داده و از این طریق می‌تواند نقشی مهم در ایجاد عارضه مغزی و کاهش سلامت مغز داشته باشد. کاهش مصرف دخانیات به آنتی اکسیدان‌های بدن اجازه می‌دهد تا فورا این وضعیت را بهبود دهند.

رژیم غذایی سالم‌تری را دنبال کنید

یک رژیم غذایی شامل مقدار زیادی از غذاهای تازه که با امگا۳، اسیدهای چرب ۶ و ۹، منیزیم و ویتامین‌های B کمپلکس غنی شده‌اند، به کاهش احتمال ابتلا به خستگی مغز کمک می‌کند. خوردن غذاهای سالم به صورت طبیعی آنتی اکسیدان‌های فرد را افزایش می‌دهد.

اما حتی این موضوع هم همیشه برای مقابله با سطوح بالای رادیکال‌های آزاد در بدن کافی نیست. برخی افراد به منظور حفظ وضوح مغزی در بالاترین حد خود، از مواد معدنی اسپیرولینا بهره می‌جویند.

نقش تغذیه سالم در بیماری مه مغزی

استرس را کاهش دهید

استرس، به معنای واقعی کلمه می‌تواند کشنده باشد، بنابراین به‌کارگیری روش‌هایی که باعث کاهش استرس در زندگی رومزه می‌شود، می‌تواند کاملا مفید باشد. از هر طریقی که می‌توانید، خواه از طریق ورزش کردن، دارو یا دیگر روش‌های آرام‌بخش، استرس خود را کاهش دهید تا باعث تسکین خستگی مغز شود.

ضعف عضلانی به فقدان نیرو در عضلات گفته می‌شود، به طوری که ممکن است در این شرایط، ماهیچه‌ها به راحتی گذشته منقبض نشده یا حرکت نکند. ضعف عضلات دست و پا از جمله شایع‌ترین نوع ضعف عضلانی به شمار می‌رود.

احساس ضعف بدن و لرزش نشانه چیست؟

ضعف به معنی کاهش قدرت در یک یا چند عضله است که معمولا با لرزش بدن همراه است. دلایل ضعف عضلانی می‌تواند موارد مختلفی باشد. ممکن است علل رایج یا نادر، خطرناک یا کم خطر، موقت یا دائمی باشد.

بیماری‌های سیستم عصبی عضلانی، آسیب‌های وارده، بیماری‌های متابولیک و سموم، همه باعث ایجاد ضعف در بدن می‌شوند. خوشبختانه، ضعف‌های عضلانی که بدون دلیل ایجاد می‌شوند، در اکثر موارد برگشت‌پذیر بوده و به خودی خود برطرف می‌شوند.

در موارد بسیار نادر، ضعف دست و پا تنها نشانه وجود یک بیماری خطرناک است. علائم و نشانه‌های ضعف شامل مشکل در انجام فعالیت‌های روزانه مانند نوشتن، یا مشکل عدم تعادل در راه رفتن است.

اگر همیشه ضعف دارید، مخصوصا اگر ضعف شدید، موضعی یا دردناک بوده و بیش از چند هفته طول کشیده‌ است، باید به یک متخصص مراجعه کنید.

حالت و شدت ضعف، علائم، داروهای مصرفی و سوابق خانوادگی به پزشک در تشخیص علت ضعف کمک می‌کنند. زمانی که متخصص اعصاب علت ضعف را تشخیص داد، روش درمانی مناسب را به شما توصیه می‌کند.

برنامه درمان شما به علت ضعف و همچنین شدت علائم بستگی دارد. در برخی موارد، طب فیزیکی برای فرد مناسب بوده و به درمان او کمک می‌کند. ممکن است پزشک از دارو، جراحی یا روش‌های درمانی دیگری برای بیمار استفاده نماید.

ضعف عضلانی چیست؟

علت ضعف عضلات دست و پا

ضعف عضلات بدن زمانی ایجاد می‌شود که فرد حتی با تلاش زیاد نیز نتواند یک عضله را به اندازه طبیعی منقبض کرده یا آن را حرکت دهد. چه فرد بیمار باشد و چه فقط به کمی استراحت نیاز داشته باشد، این ضعف مشکلی است که تمام افراد گاهی به آن دچار می‌شوند.

به عنوان مثال، کار بدنی سخت باعث خستگی عضلات فرد می‌شود و فرد باید کمی به عضلات استراحت دهد تا بهبود یابند.

اما اگر بیمار به ضعف دائمی دچار باشد، یا ضعف او هیچ دلیل و علتی نداشته باشد، ممکن است نشانه وجود یک بیماری باشد. معمولا زمانی که مغز از طریق نخاع و اعصاب، سیگنال‌های حرکتی را به یک عضله می‌فرستد، فرد به طور اختیاری عضله را منقبض می‌کند.

اگر مغز، سیستم عصبی، عضلات یا ارتباط بین اینها در اثر یک بیماری یا آسیب از بین رفته باشد، عضلات به صورت طبیعی منقبض نمی‌شوند. این عدم انقباض طبیعی عضلات باعث ضعف عضلات می‌شود.

برخی از علل ضعف و بی حالی عبارتند از:

• دلایل متابولیک ضعف عضلانی
• علل عصبی ضعف عضلانی
• بیماری‌های عضلانی که باعث احساس ضعف در عضلات می‌شوند
• سموم ایجاد کننده ضعف عضلانی
• سایر دلایل ضعف عضلانی

دلایل متابولیک ضعف عضلانی

ضعف عضلانی ممکن است در اثر علل متابولیک ایجاد شود که عبارتند از:

• بیماری آدیسون (عدم تولید هورمون توسط غدد فوق کلیوی)
• هیپرپاراتیروئیدسم (پرکاری غدد پاراتیروئید)
• هیپرتیروئیدیسم (پرکاری تیروئید)
• هایپوکالمبا (کاهش پتاسیم)
• هایپوناترمیا (کاهش سدیم)

علل عصبی ضعف عضلات

ضعف در عضلات بدن ممکن است علل عصبی داشته باشد. علل عصبی ضعف عضلانی عبارتند از:

• فلج بل (تورم یا التهاب عصبی که عضلات صورت را کنترل می‌کند)
• فلج مغزی (شرایطی که بر مغز و عملکرد سیستم عصبی اثر می‌گذارد)
• بیماری شارکو ماری توث (نوعی بیماری ارثی که بر اعصاب محیطی اثر می‌گذارد)
• سندرم گولین بار (نوعی اختلال خود ایمنی اعصاب)
• ام اس یا تصلب بافت چندگانه (نوعی بیماری که بر مغز و نخاع تاثیر گذاشته و باعث ضعف، عدم تعادل و مشکلات دیگر می‌شود)
• گرفتگی یا فشار عصب، مانند عصب اولنار در بازو
• سکته مغزی

بیماری‌های عضلانی که باعث احساس ضعف در عضلات می‌شوند

برخی از بیماری‌های عضلانی نیز ممکن است باعث ضعف عضله شوند. این بیماری‌ها عبارتند از:

• اسکلروز جانبی آمیوتروفیک (ALS، که به بیماری لوگهریگ نیز معروف است. اسکلروز جانبی آمیوتروفیک یک بیماری عصبی – عضلانی شدید است که باعث ضعف و ناتوانی عضلات می‌شود)
• درماتومیوزیت (التهاب عضله و راش‌های پوستی از علائم اصلی این بیماری هستند)
• دیستروفی عضلانی (یک اختلال ارثی که باعث از دست دادن تدریجی بافت عضلانی و ضعف عضلات می‌شود)

سموم ایجاد کننده ضعف عضلات دست و پا

ممکن است ضعف عضله های بدن در اثر وجود برخی سموم باشد. این سموم عبارتند از:

• بوتولیسم (یک مسمومیت غذایی شدید که در اثر باکتری کلستریدیوم بوتولینوم ایجاد می‌شود)
• مصرف خوراکی حشره‌کش‌ها
• قرارگیری در معرض گاز اعصاب
• مسمومیت فلج‌کننده صدف

دیگر علل ضعف بدن

ضعف عضلات دست و پا ممکن است علل دیگری داشته باشد که عبارتند از:

• آنمی (کمبود سلول‌های قرمز خون)
• آسیب ایجاد شده در اثر استفاده بیش از حد از عضله
• پلیموئوزیت (ضعف و التهاب گسترده‌ی عضلات)

عوارض ضعف عضلات بدن چیست؟

از آنجا که ضعف عضلانی ممکن است در اثر بیماری‌های جدی به وجود آمده باشد، عدم درمان ممکن است باعث ایجاد عوارض و آسیب‌های دائمی شود. زمانی که علت بیماری تشخیص داده شد، بیمار باید برنامه درمانی که با کمک پزشک برای او آماده شده را دنبال کند تا خطر ایجاد عوارض احتمالی کاهش یابد.

عوارض ضعف عضلات و ماهیچه عبارتند از:

• از دست دادن تحرک
• فلج
• از دست دادن دائمی احساس
• آسیب دائمی به عصب (در اثر تحت فشار قرار گرفتن عصب) از جمله فلج
• گسترش عفونت

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

در برخی موارد، ضعف عضلانی بدن زندگی فرد را به خطر می‌اندازد، مخصوصا اگر به طور ناگهانی و در یک سمت بدن ایجاد شود. اگر بیمار هریک از موارد ناگهانی و مهلک زیر را داشت باید فورا به پزشک مراجعه کند:

• اندازه غیرطبیعی مردمک چشم یا نشان ندادن عکس‌العمل به نور
• کاهش سطح هوشیاری، مانند عدم پاسخگویی یا از دست دادن هوشیاری
• فلج یا ناتوانی در حرکت دادن قسمتی از بدن
• شکم درد شدید
• تغییر ناگهانی دید، از دست دادن بینایی یا چشم درد
• سردرد شدید

تشخیص بیماری ضعف عضلانی

اگر بیمار بدون دلیل به ضعف عضلانی مبتلا شده باشد، باید به پزشک مراجعه کند. پزشک متخصص سوالاتی در مورد ضعف عضلات بیمار، مثلا سوالاتی همچون مدت زمان احساس ضعف در عضلات و عضلات درگیر، از بیمار می‌پرسد. پزشک همچنین در مورد علائم دیگر و سوابق خانوادگی فرد نیز سوالاتی می‌پرسد.

تشخیص بیماری ضعف عضلانی

همچنین پزشک در مورد عکس‌العمل‌ها، احساس و تون عضلانی (مقاومت عضله در برابر کشیده شدن یا حرکات غیر فعال کششی) بیمار سوالاتی می‌پرسد. در صورت نیاز پزشک آزمایش‌هایی نیز برای بیمار تجویز می‌کند که عبارتند از:

• ام آر آی یا سی تی اسکن برای بررسی ساختار داخلی بدن بیمار
• آزمایش‌های عصبی برای ارزیابی عملکرد اعصاب
• الکترومیوگرافی (نوار عصب) برای بررسی فعالیت عصب در عضلات بیمار
• آزمایش خون برای بررسی وجود عفونت یا دیگر مشکلات پزشکی

راههای درمان ضعف دست و پا چگونه است؟

برنامه درمان ضعف عضلات بدن برای هر فرد با توجه به علل ایجاد ضعف عضلانی، وجود بیماری‌های دیگر در بدن فرد، سن و سوابق پزشکی فرد، شدت ضعف عضلانی و موارد دیگر، متفاوت است.

معمولا درمان ضعف عضلانی شامل یک برنامه درمان چند منظوره برای رویارویی با علل، کمک به افزایش قدرت، کاهش احتمال ایجاد عوارضی مانند آتروفی عضله، و کمک به داشتن یک زندگی سالم و فعال است.

معمولا درمان شامل یک دوره استراحت، نوشیدن آب کافی و تغذیه مناسب، و مراقبت‌های پزشکی منظم است. همچنین توصیه می‌شود که فرد توانبخشی، طب فیزیکی، کار درمانی، و یک برنامه ورزشی منظم نیز داشته باشد.

ممکن است برای محافظت از عضلات ضعیف و در برخی موارد برای بهبود تحرک فرد، به اسپلینت‌های ارتوپدی، عصاها، چوب‌های زیر بغل، یا یک واکر نیاز باشد.

در برخی موارد ممکن است برای کاهش التهاب سیستم عصبی در بیماری‌هایی مانند فلج بل، فلج چندگانه و میاستنی گراویس (بیماری خودایمنی مزمن عصبی عضلانی)، داروهای کورتیکواستروئید نیز تجویز شود. برای درمان ضعف عضلانی ناشی از عفونت باکتریایی نیز معمولا داروهای آنتی بیوتیک تجویز می‌شود.

ضعف عضلات ناشی از کم خونی نیز با ترانسفوزیون و درمان شرایط ایجاد کننده کم خونی، درمان می‌شود. ضعف عضلانی ناشی از عدم تعادل الکترولیت‌ها و یا کم آبی نیز معمولا با درمان شرایطی که باعث کم آبی شده و جبران الکترولیت‌ها از راه خوراکی یا تزریق درون وریدی مایعات و الکترولیت‌ها امکان‌پذیر است.

آسیب نخاعی یک مشکل اورژانسی است که نیاز به درمان فوری دارد.

طناب نخاعی در واقع مجموعه‌ای از عصب‌ها است که از مغز نشات گرفته و از پشت کمر به سمت پایین می‌روند. طناب نخاعی، سیگنال‌های عصبی را بین مغز و اعضای بدن انتقال می‌دهد.

نخاع چیست؟

قطع نخاع چیست؟ آسیب نخاعی چگونه ایجاد میشود؟

آسیب نخاعی، موجب اختلال در انتقال پیام‌های عصبی می‌شود. ضایعات نخاعی معمولا بر اثر ضربه‌ای ایجاد می‌شوند که مهره‌های کمر را می‌شکند یا جا به جا می‌کند.

مهره‌ها، استخوان‌های ستونی و دیسکی ستون فقرات را تشکیل می‌دهند. اغلب آسیب‌های وارد شده به ستون فقرات، موجب قطع شدن نخاع نمی‌شوند، بلکه به آن آسیب وارد می‌کنند.

مهره‌های ستون فقرات ممکن است در هنگام جابه‌جایی روی طناب نخاعی فشار وارد کنند و یا شکسته شوند و تکه‌های شکسته در طناب نخاعی فرو برود.

آیا قطع نخاع درمان دارد؟

آسیب های نخاعی یک مشکل اورژانسی است و انجام درمان‌های فوری و به موقع می‌تواند اثرات و عواقب بلندمدت ضایعه نخاعی را کاهش دهد. درمان آسیب نخاعی در مرحله حاد آسیب، می‌تواند شامل دارو درمانی، استفاده از بریس یا تراکشن برای ثابت نگه داشتن ستون فقرات و جراحی شود.

بعد از گذشت فاز حاد آسیب، عموما از روش‌های دارو درمانی و تکنیک‌های توانبخشی استفاده می‌شود. وسایل کمکی حرکتی می‌توانند به بیمار کمک کنند که حرکت کند و برخی کارهای روزانه را انجام دهد.

آسیب یا ضایعه نخاعی مشکل مهمی است که هیچ کس هرگز نمی‌خواهد به آن مبتلا شود. اگر شخصی دچار آسیب نخاعی شود، زندگی او در خطر است و خود شخص می‌تواند بفهمد که آسیب مهمی دیده است. البته خود بیمار نمی‌تواند بر اساس علائمی که دارد نوع آسیب نخاعی که دیده است را تشخیص دهد.

افرادی که از یک ضایعه نخاعی نجات یافته‌اند، به احتمال بسیار زیاد، عوارض جدی ناشی از آسیب نخاعی مانند درد، ناتوانی حرکتی، بی اختیاری ادرار و مدفوع را خواهند داشت و همچنین بیش از دیگران مستعد ابتلا به مشکلات قلبی و تنفسی خواهند بود.

پزشک متخصص مغز و اعصاب با بیمار و خانواده او در تعامل خواهد بود تا یک برنامه درمانی مناسب و با جزئیات برای کنترل آسیب‌های وارد شده به بیمار تدوین کند. نتایج درمان هر بیمار باتوجه به وضعیت خاص او متفاوت است.

برخی از بیماران با گذشت چند ماه از آسیب نخاع بهبودی چشمگیری پیدا می‌کنند در حالی که برخی دیگر سالها فیزیوتراپی انجام داده و در این زمان پیشرفت کمی را تجربه می‌کنند یا هیچ پیشرفتی ندارند.

نتایج درمان قطع نخاع در هر بیمار به ماهیت آسیب او، کیفیت خدمات درمانی که دریافت می‌کند و میزان تلاشی که خود او برای بهبودی اش می‌کند (داشتن سبک زندگی سالم و حفظ سلامت روانی) و بسیاری عوامل دیگر بستگی دارد.

انواع ضایعه نخاعی

انواع آسیب های طناب نخاعی به دو دسته بزرگ تقسیم می‌شوند:

1. آسیب کامل
2. آسیب جزئی

انواع آسیب یا ضایعه نخاعی کمر و گردن

آسیب نخاعی جزئی

در این آسیب‌ها تنها بخشی از طناب نخاعی دچار آسیب شده است و بنابراین بیمار همچنان می‌تواند برخی کارایی‌های فیزیکی را داشته باشد. در این موارد، میزان کارایی عملکردی و حرکت‌پذیری بدن بیمار به شدت آسیب وارد شده بستگی دارد.

آسیب نخاعی کامل

در این آسیب‌ها، طناب نخاعی کاملا قطع شده و در نتیجه کلیه عملکردهای فیزیکی بدن بیمار از کار می‌افتند. با این حال با انجام درمان‌های فیزیوتراپی ممکن است تا حدودی، برخی عملکردهای بیمار را بازیابی کرد.

علل آسیب نخاعی کمر و گردن چه مواردی است؟

علت آسیب نخاع می‌تواند موارد زیادی باشد. اغلب این آسیب‌ها در حالتی اتفاق می‌افتند که در زمان وارد شده ضربه بدن، کمر یا گردن خم شده‌اند یا تحت فشار زیاد قرار گرفته اند.

برخی از حوادث احتمالی که می‌تواند منجر به قطع نخاع شود عبارتند از:

• آسیب‌های حین زایمان که معمولا در ناحیه گردن آسیب وارد می‌کند.
• زمین خوردن
• تصادفات رانندگی که ممکن است در آن شخص در ماشین در حال حرکت بوده و یا در حالی که پیاده بوده است با ماشین برخورد کرده است.
• آسیب‌های ورزشی
• آسیب‌های حین غواصی
• حوادث پیش آمده در ترامپولین
• خشونت که معمولا آسیب نخاعی ناشی از فرو رفتن جسمی مانند چاقو یا گلوله در طناب نخاعی است.

علائم قطع نخاع چیست؟

برخی از علائم و نشانه های قطع نخاع شامل موارد زیر است:

• فلج و ناتوانی حرکتی در درجات مختلف مانند بی‌حرکتی از زیر فک و بی‌حرکتی از پایین کمر
• مشکل در تنفس که در این صورت نیاز به دستگاه تنفسی است
• مشکل کنترل ادرار و مدفوع
• عفونت‌های مکرر، در صورتی که شخص از دستگاه کمکی تنفس و تغذیه استفاده می‌کند، احتمال بروز عفونت بیشتر می‌شود.
• زخم بستر
• دردهای مزمن
• سردرد
• تغییر در خلق و خو و شخصیت
• از دست دادن میل جنسی یا کارایی عملکردی جنسی
• ناباروری
• درد عصبی
• درد مزمن عضلانی
• پنومونی یا ذات الریه (بیش از نیمی از ضایعات نخاعی گردنی با مشکل پنومونی همراه هستند)

چگونگی تشخیص آسیب نخاعی گردن و کمر

پزشکان معمولا با توجه به دو عامل مهم، آسیب در نخاع را ارزیابی می‌کنند:

1. محل آسیب وارد شده و نوع آن
2. علائم بیمار

تمامی افرادی که ضربه شدیدی خورده‌اند و یا در حادثه‌ای هوشیاری خود را از دست داده‌اند، ممکن است به آسیب نخاعی دچار شده باشند. اگر بیمار علائمی مانند سردرد، عدم توانایی حرکت دادن دست و پا، مشکل در حرکت کردن، احساس گزگز یا مشکل در نفس کشیدن داشته باشد، احتمالا دچار ضایعه نخاعی شده است.

هیچ تست منفرد و مشخصی برای تشخیص قطع نخاع وجود ندارد و پزشکان از پروسه‌های تشخیصی مختلفی بدین منظور کمک می‌گیرند که شامل موارد زیر است:

• ارزیابی‌های بالینی و معاینات فیزیکی
• عکسبرداری

ارزیابی‌های بالینی و معاینات فیزیکی برای تشخیص آسیب نخاعی

پزشک لیستی با جزئیات از تمامی علائم بیمار تهیه می‌کند و ممکن است انجام آزمایش خون را تجویز کند. پزشک از بیمار می‌خواهد که دست یا پای خود را حرکت دهد و حرکت چشمان بیمار را بررسی می‌کند و سایر تست‌های لازم برای نزدیک شدن به تشخیص درست را انجام می‌دهد.

تشخیص قطع نخاع به کمک عکسبرداری

ممکن است پزشک، انجام اسکن ام آر آی یا سایر انواع عکسبرداری‌ها را تجویز کند تا بتواند وضعیت ستون فقرات، طناب نخاعی و مغز را ارزیابی کند.

درمان آسیب نخاعی در کمر و گردن

برخلاف بسیاری دیگر از آسیب‌ها، مهمترین بخش از برنامه درمان آسیب نخاعی حتی قبل از این که بیمار آسیب ببیند آغاز می‌شود.

بعد از وارد شدن ضربه به بدن، ثابت و بی‌حرکت ماندن بیمار، پیشگیری از حرکت دادن ستون فقرات و انجام درمان‌های اورژانسی می‌تواند خطر بروز قطع نخاع و عوارض ناشی از آن را کاهش داده و شانس نجات یافتن بیمار را افزایش دهد.

پس از وارد شدن ضربه، تمرکز پزشکان بر روی ثابت نگه داشتن بدن بیمار و بی‌حرکت بودن ستون فقرات است. این موضوع برای بالا بردن شانس نجات بیمار، بسیار ضروری و حیاتی است.

برخی از اقدامات جهت درمان اورژانسی آسیب نخاعی عبارتند از:

• کمک به تنفس بیمار
• قرار دادن گردن بیمار در گردنبند طبی
• انتقال خون به بیمار
• قرار دادن لوله مخصوص تغذیه برای رساندن غذا به بدن بیمار (در صورتی که بیمار نمی‌تواند غذا بخورد)

بروز مشکلات تنفسی برای بیمار اغلب نشان‌دهنده آسیب نخاعی شدید باشد. در حدود نیمی از بیمارانی که دچار ضایعه نخاعی از ناحیه کردن شده اند به دستگاه کمکی تنفس نیاز پیدا می‌کنند.

به نظر می‌رسد که استفاده از داروی استروئیدی متیل پردنیزولون طی ۸ ساعت پس از آسیب، می‌تواند میزان آسیب وارد شده به سلول‌های عصبی را کاهش دهد.

سایر روشهای درمان آسیب نخاعی عبارتند از:

• درمان‌های تسکین دهنده درد برای کمک به راحتی بیمار. همچنین اگر بیمار مشکل اختلال خواب پیدا کند، پزشک برای او داروی آرام بخش یا خواب آور تجویز می‌کند.
• توصیه‌هایی برای تغییر سبک زندگی مانند ترک سیگتر یا داشتن رژیم غذایی سالم.
• در صورت لزوم، انجام جراحی برای درمان آسیب‌ها یا مشکلات دیگر.

توانبخشی آسیب نخاعی چگونه است؟

توانبخشی بیماران آسیب نخاعی از همان مرحله حاد آسیب آغاز می‌شود. با بهبود تدریجی وضعیت بیمار، برنامه توانبخشی در سطح گسترده‌تری آغاز می‌شود.

میزان موفقیت برنامه توانبخشی قطع نخاع به عوامل مختلفی بستگی دارد از جمله:

• شدت ضایعه نخاعی
• نوع و درجه ی ناتوانی‌های ناشی از آسیب نخاعی
• وضعیت کلی سلامت بیمار
• حمایت‌های خانواده

بسیار مهم است که بیمار و اطرافیان او بر افزایش توانایی‌های بیمار در محیط خانه و در اجتماع، تمرکز داشته باشند. حمایت‌های مثبت با ایجاد روحیه و اعتماد به نفس و بهبود استقلال بیمار موجب بهبودی وضع کلی او می‌شوند.

هدف از توانبخشی بیماران ضایعه نخاعی این است که به بیمار کمک شود که تا جای ممکن به بیشترین سطح از استقلال عملکردی برسد و از سوی دیگر کیفیت زندگی او چه به لحاظ فیزیکی و چه به لحاظ روحی و احساسی بهبود داده شود.

برنامه‌های توانبخشی ترکیبی از درمان‌های فیزیکی و حرکتی (برای بازآموزی بدن و مغز) همراه با انجام فعالیت‌هایی برای ایجاد مهارت‌های مورد نیاز بیمار و مشاوره برای حمایت روحی و احساسی است.

انجام تحریک الکتریکی عصب‌ها به کمک دستگاه‌های پروتز عصبی می‌تواند برخی از کارایی‌های فیزیکی مانند کنترل ادرار، تنفس، سرفه کردن و حرکت دست و پا را بهبود دهد. البته امکان استفاده از این دستگاه‌ها به نوع و میزان آسیب نخاعی بیمار بستگی دارد.